De term ossaal kom je vooral tegen in de context van oude kerken, kloosters of begraafplaatsen. Het klinkt mysterieus en bijna middeleeuws. Maar wat betekent het eigenlijk? En waarom werden deze ruimtes vroeger gebruikt?
Wat is een ossaal?
Een ossaal is een ruimte waarin menselijke beenderen worden bewaard, meestal nadat ze zijn opgegraven uit een graf. Zo’n ruimte wordt ook wel een beenderenkast of ossuarium genoemd.
Ossalen werden vroeger vaak gebruikt op kerkhoven waar weinig ruimte was. Als graven na verloop van tijd werden geruimd, werden de botten niet weggegooid, maar zorgvuldig verzameld en opgeborgen in het ossaal. Dit gebeurde uit respect voor de overledenen én om religieuze redenen.
Waar komt het woord ‘ossaal’ vandaan?
De term is afgeleid van het Latijnse woord ossuarium, dat ‘beenderenverzamelplaats’ betekent. In het Frans en Engels zie je de term ossuaire of ossuary. In het Nederlands is ‘ossaal’ de gangbare benaming, al wordt het woord niet vaak meer gebruikt.
Waarom werd een ossaal gebruikt?
Een ossaal had meerdere functies:
- Ruimtebesparing: vooral op kleine kerkhoven was het niet mogelijk iedereen eeuwig begraven te laten. Botten werden opgegraven en in het ossaal geplaatst.
- Respect voor de doden: in plaats van resten weg te gooien, werden ze religieus verantwoord opgeborgen.
- Herinnering aan sterfelijkheid: ossalen werden soms zichtbaar ingericht met schedels en botten, als memento mori – een herinnering aan het vergankelijke leven.
In sommige kerken is het ossaal nog altijd toegankelijk voor publiek.
Zijn er nog ossalen in Nederland?
Ja, hoewel zeldzaam, zijn er in Nederland nog enkele kerken en kloosters waar een ossaal bewaard is gebleven. Deze worden meestal niet meer gebruikt, maar zijn soms te bezoeken als historisch monument. Ook in andere Europese landen – zoals Tsjechië, Oostenrijk en Italië – zijn indrukwekkende ossuaria te vinden, waar duizenden schedels en botten zijn opgestapeld.
Veelgestelde vragen
Is een ossaal hetzelfde als een grafkelder?
Nee. Een grafkelder is bedoeld voor het begraven van lichamen of kisten. Een ossaal is specifiek bedoeld voor het bewaren van losse botten, vaak jaren na het oorspronkelijke overlijden.
Is een ossaal altijd religieus?
Meestal wel. Het idee om botten respectvol te bewaren is diep geworteld in christelijke tradities, maar vergelijkbare praktijken bestaan ook in andere culturen.
Bestaan er moderne vormen van ossalen?
In moderne begraafplaatsen wordt soms een klein ossuarium gebouwd, bijvoorbeeld voor urnen of botten uit geruimde graven. Maar het gebruik is veel minder frequent dan vroeger.